Wojewodowie suwalscy 1975 - 1998 - wystawa wirtualna
8 lutego 2022
Powołanie 17 II 1922 r. Służby Cywilnej w odrodzonej po I wojnie światowej Polsce miało na celu poprawienie funkcjonowanie państwa i wzrost jakości obsługi obywateli poprzez poprawę pracy urzędników. Obchodzony w roku bieżącym setny jubileusz Służby Cywilnej stał się okazją do przedstawienia sylwetek wojewodów, powołanego w roku 1975 r. województwa suwalskiego, jako najwyższego rangą urzędnika i przedstawiciela Rady Ministrów w województwie.
Wprowadzenie dwustopniowego podziału administracyjnego w kraju spowodowało, że Suwałki stały się jedną z 49 stolic województwa, na którego czele stał wojewoda, urząd przywrócony po ponad 20 letniej przerwie. W okresie istnienia PRL był on przedstawicielem rządu w województwie, który sprawował kontrolę, nadzór i koordynował działalność wszystkich organów administracji państwowej i jednostek gospodarki uspołecznionej na terenie województwa. Ponadto był on również organem wykonawczym i zarządzającym Wojewódzkiej Rady Narodowej, powoływanym na czas nieokreślony przez premiera po uzyskaniu pozytywnej opinii Wojewódzkiej Rady Narodowej i odwoływany na jej wniosek. Obsadzenie stanowiska wojewody wymagało również zgodny Komitetu Centralnego PZPR w ramach tzw nomenklatury partyjnej. Wojewoda był organem nie tylko kontrolnym, nadzorującym i koordynującym, ale również posiadającym realną władzę w województwie, miał on również prawo mianowania naczelników gmin. Był on gospodarzem województwa, odpowiedzialnym za jego rozwój.
Wraz z przywróceniem i usamodzielnieniem samorządu terytorialnego w roku 1990 na poziomie gminy województwo ograniczono do wykonywania zadań administracji rządowej w terenie. Co prawda wojewoda przejął część zadań i kompetencji zlikwidowanej Wojewódzkiej Rady Narodowej, jednak jego rola w porównaniu do okresu PRL osłabła i ograniczyła się głównie do reprezentowania i wykonywania zadań Prezesa Rady Ministrów w województwie.
Przez cały 23-letni okres istnienia województwa suwalskiego funkcję wojewody sprawowało łącznie 6 osób. Były to osoby w różnym wieku, z wykształceniem i doświadczeniem zawodowym. Stanowisko to obejmowali najczęściej kandydaci, którzy nie byli początkowo wymieniani w gronie głównych faworytów. Szczególnie dotyczy to okresu po 1989 r. Powodem tego był brak porozumienia wśród podzielonych, lokalnych partii politycznych co do wspólnego kandydata na wojewodę, lub negatywna opinia Rady Ministrów. Niestabilna sytuacja polityczna i pogarszająca się sytuacja gospodarcza kraju po obaleniu komunizmu przekładała się na długość sprawowania funkcji przez większość wojewodów, których sylwetki i zarys działalności przedstawia niniejsza wystawa.
Transformacja ustrojowa stanowiła również cezurę dla nowych koncepcji podziału administracyjnego kraju, która zakładała znaczącą redukcję ilości województw, przywrócenie powiatów i jednoczesne wzmocnienie większych ośrodków miejskich. Plany te zaczęto urzeczywistniać się dopiero po wygranych przez Akcję Wyborczą Solidarność wyborach parlamentarnych w roku 1997 r. Mimo podejmowanych inicjatyw i oporu ze strony mieszkańców i władz Suwałk województwa suwalskiego nie udało się ocalić, a jego obszar rozdzielono w roku 1999 pomiędzy nowopowstałe województwo podlaskie (miasto na prawach powiatu Suwałki, powiaty: augustowski, sejneński, suwalski) i warmińsko-mazurskie (powiaty: ełcki, giżycki, gołdapski, olecki, piski, węgorzewski). Tym samym województwo suwalskie i jego wojewodowie przeszli do historii.
Eugeniusz Złotorzyński (1975 - 1981)
Twórca województwa, mecenas kultury
Urodził się 6 I 1928 r. w Olszance k. Filipowa, zmarł 11 II 1996 r. w Warszawie.
Absolwent Wydziału Ekonomicznego Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR w Warszawie.
Swoją karierę zawodową rozpoczął w 1949 r. jako nauczyciel w Szkole Podstawowej w Przerośli. W latach 1950 – 1953 pełnił funkcję kierownika tej szkoły. Dyplom nauczycielski uzyskał w 1952 r. Aktywnie działał również na polu politycznym i społecznym wstępując w roku 1947 do Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” a w 1951 r. został członkiem PZPR. Od tamtego czasu stopniowo pełnił coraz ważniejsze funkcje w aparacie partyjnym PZPR aż do objęcia funkcji sekretarza KW PZPR w Białymstoku.
1 VI 1975 r. objął stanowisko wojewody w nowopowstałym województwie suwalskim. W powszechnej opinii uważany za jego twórcę dzięki dobrym relacjom z ówczesnym premierem Piotrem Jaroszewiczem. W czasie swojej działalności szczególnie wspierał instytucje kultury w Suwałkach oraz inicjatywy kulturalne. Wykupiono siedzibę dawnej Resursy Obywatelskiej przy ul. Kościuszki w Suwałkach, reaktywowano Zespół Pieśni i Tańca „Suwalszczyzna”, wsparto również organizację pleneru „Sztuka i Środowisko”. Na początku roku 1981 uznany winnym braku porozumienia z "Solidarnością" w sprawie przejęcia nowego gmachu KW PZPR na cele społeczne i zmuszony do dymisji.
1 V 1981 r. przeszedł na emeryturę, jednak pozostawał aktywny społeczne, zasiadając w Wojewódzkiej Radzie Narodowej oraz udzielając się w Stowarzyszeniu Społeczno-Kulturalnym „Suwalszczyzna”.
(Oprac. Na podstawie: M. Pawłowska, M. Zwolski, Złotorzyński Eugeniusz, [w]: Suwalski Słownik Biograficzny, red. Z. Fałtynowicz, Suwałki 2021, s. 717 - 718).
Kazimierz Jabłoński (1981 - 1990)
Sprawny budowniczy, członek "Solidarności"
Urodził się 22 I 1939 r. w Jamionkach-Piotrowiętach, zmarł 4 II 1993 r. w Suwałkach.
Absolwent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku. Z wykształcenia nauczyciel matematyki, najdłużej urzędujący wojewoda suwalski w historii.
Jeszcze w okresie nauki w szkole średniej został członkiem Związku Młodzieży Socjalistycznej. W 1972 r. wstąpił do PZRP. Z Suwałkami związany od 1960 r., kiedy to rozpoczął swoją karierę nauczycielską jako wychowawca w tamtejszej Zasadniczej Szkole Zawodowej. Zanim został wybrany na stanowisku wojewody suwalskiego od ośmiu lat pełnił funkcję dyrektora Zespołu Szkół Zawodowych w Suwałkach.
Stanowisko wojewody obejmował w trudnej sytuacji politycznej i gospodarczej. Swój wybór zawdzięczał przede wszystkim poparciu NSSZZ „Solidarność” Regionu Pojezierze, którego był członkiem. Swojego członkostwa w „Solidarności” nie zrzekł się nawet po wprowadzeniu stanu wojennego, lecz jednocześnie umacniał swoją pozycję w strukturach partyjnych, zostając w 1984 r. członkiem Komitetu oraz egzekutywy Wojewódzkiego PZPR w Suwałkach.
Ówcześni komentatorzy lokalnego życia społeczno-gospodarczego pozytywnie oceniali działalność Kazimierza Jabłońskiego w roli wojewody głownie na polu budownictwa mieszkaniowego. Województwo suwalskie należało w latach 80-tych do przodujących w oddawanej ilości mieszkań. W tym czasie województwo odnotowało postępy również w służbie zdrowia, ochronie środowiska oraz rolnictwie. Wykazywał się również wysoką kulturą polityczną. Zdarzały mu się jednak pojedyncze, niepopularne posunięcia.
Mimo że po wyborach w roku 1989 dokonał w Urzędzie Wojewódzkim częściowej dekomunizacji, otrzymał od sejmiku województwa na początku lipca 1990 r. votum nieufność uchwalone niewielką większością głosów. Z funkcji wojewody został odwołany 1 VIII 1990 r. Wkrótce potem wrócił do pracy jako nauczyciel do Zespołu Szkół Zawodowych CZSP, gdzie pod koniec stycznia 1991 r. zakończył swoją karierę nauczycielską i przeszedł na emeryturę.
(Oprac. Na podstawie: A. Matusiewicz, Jabłoński Kazimierz, [w:] Suwalski Słownik Biograficzny, t. I, red. Z. Fałtynowicz, Suwałki 2021, s. 194 - 195).
Franciszek Wasik (1990 - 1991)
Naukowiec, dyplomata
Urodzony w 1937 r. w Zadekszniach w gminie Szypliszki.
Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego w Suwałkach i Politechniki Warszawskiej. W latach 1969 – 1989 pracował jako adiunkt w Instytucie Budownictwa Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa. Od lutego 1989 r. zaangażowany w przygotowania obrad okrągłego stołu z ramienia NSZZ „Solidarność”, którego członkiem został w 1980 r. W kwietniu 1990 r. objął funkcję dyrektora Biura Interwencji Rady Krajowej NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych. Swoim wkładem w zażegnywaniu konfliktów w województwie suwalskim po wyborach w roku 1989 wypracował sobie pozytywną opinię.
Wskutek braku jedności wśród lokalnych sił politycznych w sprawie kandydata na wojewodę i udzielenia wotum nieufności Kazimierzowi Jabłońskiemu na początku lipca 1990 r. Franciszek Wasik jako jedyny, neutralny kandydat na wojewodę suwalskiego otrzymał pozytywną opinię premiera Tadeusza Mazowieckiego. Po wydaniu pozytywnej opinii przez sejmik województwa Franciszek Wasik objął stanowisko wojewody suwalskiego z dniem 2 VIII 1990 r.
Próba niezależnego kierowania pracami Urzędu Wojewódzkiego sprawiła, że popadł on w niełaskę lokalnych liderów „Solidarności”. Niepopularność wśród związkowców przyniosła mu szczególnie decyzja o wszczęciu postępowania likwidacyjnego suwalskiego Przedsiębiorstwa Produkcji Elementów Budownictwa Mieszkaniowego „Fadom”, która miała przypieczętować jego odwołanie z funkcji wojewody pod koniec czerwca 1991 r., po 11 miesiącach od nominacji.
Po odwołaniu bez powodzenia ubiegał się o mandat senatora w wyborach parlamentarnych w roku 1991 i 1993.
Andrzej Podchul (1991 - 1992)
Bankowiec, eksporter
.jpg)
Urodzony 27 VIII 1948 r. w Gołdapi.
Absolwent białostockiej Filii Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik banków od roku 1967. 13 lat przepracował w Oddziale Wojewódzkim Narodowego Bank Polskiego w Suwałkach. Pełnił funkcję naczelnika Wydziału Kredytu Przemysłowego w Państwowym Banku Kredytowym.
Po odwołaniu Franciszka Wasika znalazł się obok Wojciecha Tucholskiego i Krzysztofa Gerbszta wśród kandydatów na stanowisko wojewody suwalskiego pozytywnie zaopiniowanych przez premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego na początku lipca 1991 r. Mimo że dawano mu najmniejsze szanse, to dzięki najlepszej prezentacji przed delegatami sejmiku województwa właśnie on uzyskał ich pozytywną opinię, przez co nominacja na to stanowisko stała się już tylko formalnością.
Jako wojewoda zredukował liczbę wydziałów Urzędu Wojewódzkiego w celu usprawnienia pracy urzędu, zawarł porozumienia z załogą i kierownictwem w sprawie likwidacji suwalskiej fabryki „Fadom”. Chcąc wpłynąć na polepszenie sytuacji społeczno-gospodarczej w województwie suwalskim nawiązywał kontakty ze wschodnimi sąsiadami, w tym podejmował próby ułatwienia ekspansji gospodarczej w obwodzie kaliningradzkim. Jego aktywność nie zawsze cieszyła się poparciem ze strony sformowanego pod koniec 1991 r. rządu Jana Olszewskiego. W lutym 1992 r. oddał się do dyspozycji premiera, a ostatecznie został odwołany trzy miesiące później.
Po swojej dymisji został prezesem nowopowstałej Polsko-Litewskiej Izby Gospodarczej w Suwałkach.
Cezary Cieślukowski (1992 - 1997)
Reprezentant pokolenia reformatorów
Urodzony 22 II 1962 r. w Suwałkach.
Najmłodszy wojewoda suwalski w historii i najdłużej urzędujący po 1989 r.
Absolwent Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie (obecnie Szkoła Główna Handlowa). Po ukończeniu uczelni pracował jako ekonomista w kopalni kruszywa w Sobolewie. Następnie został dyrektorem Biura Sejmiku Samorządowego Województwa Suwalskiego i komisarzem rządowym w Sejnach.
Wojewodą został dosyć nieoczekiwanie. Ustępujący z tej funkcji Andrzej Podchul został odwołany jeszcze przez premiera Jana Olszewskiego. Początkowo wojewodą miał zostać Krzysztof Gerbszt, pełniący wcześniej funkcję kierownika Urzędu Rejonowego w Węgorzewie. Jednak w międzyczasie rząd Jana Olszewskiego upadł, a gabinet udało się sformować dopiero Hannie Suchockiej, u której funkcję szefa Urzędu Rady Ministrów, odpowiedzialnego za wybór wojewody, pełnił Jan Maria Rokita. Ten kandydaturę Cezarego Cieślukowskiego na wojewodę suwalskiego przedstawił delegatom osobiście, chwaląc go jako sprawdzonego zarządcę w administracji państwowej oraz reprezentanta interesu państwa a nie lokalnego. Zdecydowana większość delegatów sejmiku wojewódzkiego zagłosowała za pozytywną opinią, a sam zainteresowany na początku września 1992 r. odebrał nominację od pani premier.
W czasie swojego urzędowania dokończył zapoczątkowane przez poprzednika przedsięwzięcia jak otwarcie przejść granicznych w Ogrodnikach, Budzisku i Gołdapi. Doprowadził do prywatyzacji szeregu przedsiębiorstw w województwie suwalskim. Wśród nich były: Polam-Wilkasy, Suwalska Fabryka Mebli, Zakłady Mięsne „Mazur.” Chwalony był też za swoją działalność międzynarodową i promowanie regionu. Był również jednym z inicjatorów powstania Euroregionu Niemen. Różne lokalne ugrupowania polityczne próbowały odwołać go z funkcji wojewody, jednak utrzymał stanowisko aż do końca 1997 r., kiedy po wygranych wyborach przez AWS został zobowiązany do złożenia dymisji na ręce premiera Jerzego Buzka.
Po odejściu z funkcji wojewody objął stanowisko przewodniczącego Euroregionu Niemen.
Paweł Podczaski (1998)
Wojewoda nie tylko Suwałk
Pochodzenie fotografii: "Krajobrazy", nr 48, 1998 r., s. 13.
Urodzony 27 V 1963 r. w Białymstoku.
Absolwent Technikum Elektrycznego w Białymstoku. Przez rok pracował jako elektryk w Polskich Kolejach Państwowych w Białymstoku. Wkrótce potem rozpoczął studia w Instytucie Wyższej Kultury Religijnej w Suwałkach i na Wydziale Prawa Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku. Po ukończeniu studiów rozpoczął aplikację sędziowską, w trakcie której zamieszkał w Ełku. Następnie otworzył własną kancelarię prawniczą, która z czasem zaczęła świadczyć usługi prawne „Solidarności” w województwie suwalskim. Przed nominacją na stanowisko wojewody suwalskiego był zatrudniony jako dyrektor biur poselsko-senatorskich Krzysztofa Anuszkiewicza i Zygmunta Ropelewskiego w województwie suwalskim.
Nominowany na stanowisko wojewody w bardzo złożonych okolicznościach. Po dymisji Cezarego Cieślukowskiego o stanowisko wojewody ubiegali się liderzy najbardziej wpływowych partii politycznych w województwie, wśród nich Jarosław Zieliński, Leszek Lewoc i Dariusz Ciszewski. Ten ostatni uchodzący za najpoważniejszego kandydata na wojewodę z pewnych powodów zrezygnował z ubiegania się o te stanowisko i zgłosił kandydaturę Pawła Podczaskiego, który został pozytywnie zaopiniowany przez ministra Janusza Tomaszewskiego. Wobec braku takich opinii o pozostałych kandydatach Paweł Podczaski objął stanowisko wojewody 30 stycznia 1998 r.
W czasie swojego kierowania Urzędem Wojewódzkim wymienił w nim większość dyrektorów oraz dokonywał zmian na stanowiskach kierowniczych w podległych instytucjach. Często był krytykowany przez suwalskie środowisko za brak dostatecznego udziału w miejskich inwestycjach, między innymi wycofanie się z finansowania budowy hali wystawienniczej. Z tego powodu utrzymywał chłodne stosunki z suwalskim magistratem. Natomiast udawało mu się pozyskać dodatkowe fundusze dla województwa np. na pomoc społeczną.
Po likwidacji województwa suwalskiego został wybrany na radnego sejmiku nowopowstałego województwa warmińsko-mazurskiego.
